Barok

Je kan er niet omheen, het is barokjaar in Antwerpen. De tagline is ‘Rubens inspireert’. Verwacht je in Antwerpen dus niet aan echte Rubenswerken (er zijn er natuurlijk wel), maar eerder aan op Rubens geïnspireerde werken van hedendaagse kunstenaars. Luc Tuymans heeft een expo in het M HKA en Jan Fabre mag z’n werken in het AMUZ hangen. Voor de Rubens- en barokliefhebbers is er niet ‘heel veel’ te doen. We kunnen wel lang teren op de Michaelina tentoonstelling in het MAS, die is zo prachtig… Waarschijnlijk is ook de expo over book design in het Museum Plantin-Moretus de moeite… Wat zeker in de vergetelhoek is geduwd dit barokjaar is de barokarchitectuur, behalve in m’n boek over barok natuurlijk en in deze blogpost! 

Sint-Augustinuskerk – AMUZ

Kammenstraat 81, Antwerpen

1615 – 1618

Als je de werken van Jan Fabre gaat bekijken of een optreden gaat zien, kijk dan ook eens rond in deze voormalige kerk. Het is een ontwerp van Wenzel Coebergher, dé barokarchitect van deze streken! Geboren in Antwerpen en na een lange tijd hier als schilder gewerkt te hebben, vertrekt hij naar Italië. Twintig jaar bleef Coebergher daar, tot hij teruggeroepen werd door de aartshertogen om als architect-ingenieur te komen werken voor hen. Hij ontwierp onder andere de basiliek van Scherpenheuvel. Door bemiddeling van de aartshertogen kreeg Coebergher de opdracht voor deze Augustijnerkerk in de Kammenstraat. De gevel doet nog wat renaissance aan met rode baksteen en banden in natuursteen, maar het interieur is volledig barok.

Sint-Ignatiuskerk – Sint-Carolus Borromeuskerk

Hendrik Conscienceplein 12, Antwerpen

1615 – 1621

Het toppunt van barok in Antwerpen. Als ik een rondleiding in het oude centrum begeleid, dan kom ik gegarandeerd langs deze kerk. Het pleintje ervoor en de interessante Erfgoedbibliotheek, alles neemt je mee in het verhaal van de barok. Architecten waren François d’Aguilon en Pieter Huyssens. d’ Aguilon had een werk geschreven over Optica en gebruikte zijn kennis over lichtwerking ook in deze kerk. Beide hadden de Italiaanse barok niet in het echt gezien, maar ze hadden de beschikking over een grote bibliotheek bij de jezuïeten en de kennis van hun vriend Rubens. Waarschijnlijk hielp ook Coebergher mee aan enkele details…

Rubenshuis

Wapper 9 – 11, Antwerpen

1610 – ca. 1615

Vanaf de Wapper zie je enkel het renaissancehuis aan de linkerkant en een Italiaans aandoend palazzo aan de rechterkant. Rubens kocht het linkse huis aan toen hij wist dat hij in Antwerpen zou blijven. Hij werd als hofschilder aangeduid door de aartshertogen en was juist getrouwd met Isabella Brant. Wat we nu zien is bijna allemaal reconstructie. Wat nog wel origineel is, zijn de portiek en het tuinpaviljoen. In m’n boek schrijf ik hier vijf pagina’s over, dus er is genoeg over te vertellen. Belangrijkste wat ik wil meegeven en wat ik fascinerend vind, is de wiskundige verhouding tussen het huis, de portiek en het tuinpaviljoen. Zo staat alles op één lijn vanaf de inkompoort en lijkt het tuinpaviljoen volledig omrand te zijn door de middelste boog van de portiek als je in de ingangspoort staat. Knap staaltje van verhoudingen en afmetingen.

Waterpoort

Gillisplaats, Antwerpen

1624

Een beetje een vergeten ding… De poort in het midden van een rondpunt op het Zuid. Ook wel de wandelende poort genoemd, omdat ze zoveel keer verhuisd is in haar leven. Het is nog altijd niet zeker of Rubens het ontwerp ervoor geleverd heeft, maar zijn invloed is er zeker in terug te vinden. De poort stond eerst ter hoogte van de Vlasmarkt aan de rand van de Schelde. De Scheldekant heeft een beeldhouwwerk van Scaldis, de verpersoonlijking van de rivier met een hoorn des overvloeds. De andere kant of landzijde bevat het wapenschild van de Spaanse vorst.

Spaanse poortjes

doorheen de stad

Je hebt ze waarschijnlijk al gezien. Versierde omlijstingen van voordeuren of poorten, terwijl de rest van de gevel heel sober is gehouden. Meestal zijn ze uitgevoerd in barokstijl en krijgen ze de naam ‘Spaanse Poortjes’. Spaans omdat we in de barokperiode een Spaanse vorst hadden. In m’n boek staan er enkele die zeker de moeite waard zijn met een plannetje.

Paleizen van architect van Baurscheit

vooral op en rond de Meir, Antwerpen

1737 – 1751

Heb je op de Meir al eens boven de vitrines gekeken? Er staan echte pareltjes, zoals bijvoorbeeld Tilquin in art deco. Maar er staat ook rococo architectuur. Ik weet dat er gediscussieerd kan worden of rococo een onderdeel is van barok of een aparte stijl. Ikzelf reken het bij de laatbarok. Dé rococo architect van Antwerpen was wel Van Baurscheit. Hij heeft onder andere het Koninklijk Paleis en het Osterriethhuis ontworpen. Het is in september 250 geleden dat hij gestorven is. Dus hou de website en de mail in de gaten want ik wil iets doen met die datum…