Brandweerkazerne haven

Alexis Van Mechelen & Emiel Van Averbeke

Antwerpen, Zaha Hadidplein 1

1912 – 1922

16de eeuw

Tijdens Open Wervendag in 2013 was ik uitgenodigd op werfbezoek in de oude brandweerkazerne waar nu het nieuwe Havenhuis prijkt. Je kon de casco bekijken en de plannen van het nieuwe Havenhuis. Met deze blogpost wil ik wat uitleg geven over dit gebouw. Ik heb hierover al rare dingen gelezen in de pers, het ergste was dat er vermeld werd dat het een 16e eeuws gebouw zou zijn. Ook in veel reacties op het nieuwe Havenhuis kwam er veel terug dat het toch niet mocht om boven zo’n oud gebouw een *** op te zetten. Maar heel oud is het dus niet, het is een ontwerp van 1912. Wat wel waar is, is dat het geïnspireerd is op het Hanzehuis, het palazzo-achtige gebouw dat stond op de plaats van het MAS. Waarschijnlijk daarom de verwarring.

Brandweerkazerne met toren

Het ontwerp voor de nieuwe brandweerkazerne van de haven werd in 1912 goedgekeurd. Het was van de hand van stadsbouwmeester Van Mechelen. Hij stierf in 1919 en de nieuwe stadsbouwmeester Van Averbeke nam het over. Een brandweerkazerne heeft een toren nodig waar de slangen werden gedroogd en oefeningen werden gedaan. Ze werd opgetrokken tot 20 meter. Op de tekeningen staat een versierde torenspits, welke dus nooit is uitgevoerd. Waarom weet men niet, wellicht doordat de moerassige ondergrond een grotere toren niet kon dragen.

Binnenplaats

Net zoals het Hanzehuis had de brandweerkazerne ook een open binnenplaats. Hier werden tweemaal per week de slangen getest. De toren wordt hier geaccentueerd. Als je goed ziet, zie je op de foto boven de vensters ankergaten, dit waren functionele gaten om balken aan te brengen zodat men kon werken aan het dak en de gevel. Met de verbouwing tot Havenhuis is de binnenplaats overdekt met een glazen koepel. Bij de verankering van dit glazen dak heeft men gebruikt gemaakt van de ankergaten als oplegpunten.

Interieur

Het gebouw werd in 2000 beschermd. Er was niet veel meer van het interieur bewaard, behalve de kolommen en betonnen vloeren. Al vroeg werden alle oorspronkelijke schoorsteenmantels verwijderd; Wat nog rest zijn de trappen met de schattige tegeltjes en de grote open ruimtes. Er werden vanaf het begin al geen draagmuren in de ruimtes voorzien, er werd gewerkt met kolommen. Zo kon men scheidingsmuren aanbrengen waar en wanneer men wou. Nu zijn er op verdieping 1 en 2 aan de oost- en westzijde hiervan landschapskantoren gemaakt. Op de foto hoe die ruimtes er uitzagen in 2013. Ik zou nu niet meer kunnen zeggen welke verdieping en aan welke kant van het gebouw dat deze foto genomen is. Het zijn vier identieke ruimtes, oriëntatie weet je alleen door even buiten te kijken.

Brand

Dat kan ook gebeuren in een brandweerkazerne: brand! Op 26 april 1954 is er een brand op het dak, 3 van de 4 delen van het daken brandden af. Enkel het zuidelijk deel bleef gespaard, wat ook lager ligt dan de drie andere. De nieuwe dakconstructie werd in beton uitgevoerd. Een fenomenaal zicht toen het nog open lag. Helaas moet men natuurlijk isoleren en is het betonnen dak niet meer te bewonderen. Het zuidelijke deel is dus het enige stukje dat nog de oorspronkelijke houten dakconstructie heeft.