De Harmonie – Districtshuis Antwerpen

Pieter Dens / Charles Dens / Atelier Kempe Thill

Antwerpen, Harmoniepark 1

1844-1846 / 1889 / 2017-2021

De Harmonie

Dit jaar (2021) was er terug een Open Monumentendag waar we terug de deuren mochten open gooien en de mensen verwelkomen in het gebouw. Nog steeds met mondmasker aan, maar het was super om terug zonder scherm in interactie te gaan.

Dit jaar mocht ik uitleg geven in het pas geopende districtshuis van Antwerpen: De Harmonie. Sinds mei was het officieel open. Het is ook het districtshuis waar ik moet zijn als inwoner van de stad Antwerpen. De bezoekers mochten heel het gebouw doorkruisen via een route door de kantoren en de oude conciërgewoning.

Feestzaal door Pieter Dens

In 1844 kocht de ‘Société royale d’Harmonie’ de grond om er een zomerlokaal te bouwen. De Société was 30 jaar ervoor opgericht en was een van de grootste muziekverenigingen van België. Er werd een wedstrijd uitgeschreven voor het ontwerp van een bal- en concertzaal. Pieter Dens, toen 25 jaar, won. Het gebouw, dat klaar was in 1856, leek niet op de zaal nu. De zaal had een plat dak en was 90° gedraaid met het podium links van de ingang. Later werd Pieter Dens vooral bekend als stadsarchitect, hij beoefende deze functie 20 jaar lang.

Uitbreiding door Charles Dens

In 1889 werd het gebouw uitgebreid door de neef van Pieter Dens, Charles Dens. Hij verdubbelde de oppervlakte van de zaal, voegde een tongewelf toe en verplaatste het podium van de west- naar de noordkant. Een derde van de leden van de Société waren Duitsers en zij vertrokken na de WOI. Zo kwam het gebouw in 1923 in handen van de stad.

Donkere fuifzaal

De zaal werd eind 20e eeuw voornamelijk gebruikt als fuifzaal of evenementenhal. Het tongewelf werd weggestopt achter een vals plafond en aan de plafonds aan de zijkanten kwamen rare driehoekige constructies om de akoestiek te verbeteren. De conditie van de zaal werd slechter en slechter. Er dreigde bijvoorbeeld een balk in te storten en er werden zware vocht- en zwamaantastingen opgemerkt.

Renovatie door Atelier Kempe Thill

In 2010 werd een Open Oproep gelanceerd met de opdracht het gebouw om te vormen tot stille Ruimte. Atelier Kempe Thill won de opdracht. Het pleisterwerk werd hersteld en het houten schrijnwerk werd gereconstrueerd. Er waren geen oorspronkelijke ramen of deuren meer aanwezig.

De centrale ruimte werd aangepast met de nodige hedendaagse technieken. Zo kan het niet alleen dienst doen als lokettenzaal, maar ook voor andere evenementen, zoals recepties, tentoonstellingen, voorstellingen of lezingen. De balies aan de inkom staan op wieltjes en kunnen dus weggerold worden als dat moet.

De vloer, kolommen en zelfs de binnendeuren zijn in hetzelfde materiaal. Deze waren allen niet meer in originele staat. De grijze kleur en uniformiteit geeft rust aan de zaal. In de vloer en kolommen zitten ook dozen verwerkt met stopcontacten en andere aansluitingen. Hierdoor kan de ruimte voor verschillende doeleinden gebruikt worden.