Art Nouveau

Art Nouveau: een kunststroming die zich manifesteerde tussen 1890 en 1914. De term art nouveau wordt vooral gebruikt in België en Frankrijk, terwijl in Oostenrijk en Duitsland Jugendstil wordt gebruikt. In Spanje gebruikt men dan weer de term modernisme, om het makkelijk te maken voor de stijl die bij ons enkele decennia later doorbrak. Gemeenschappelijk is het asymmetrische, de tweede stijl in heel de kunstgeschiedenis die dit gebruikte (de eerste is de rococo), en het gebruik van dieren- en bloemenmotieven. Art Nouveau werd overal gebruikt, van architectuur tot meubelkunst, van koffieserviezen tot juwelen.

Persoonlijk is het één van m’n favoriete stijlen, al van als ik jonger was. M’n eerste helden waren Horta en Mackintosh.

Mijn favorieten:

1901 – De Vijf Werelddelen

hoek Schildersstraat – Plaatsnijdersstraat, Antwerpen

architect F. Smet-Verhas

Architect Frans Smet heeft verschillende Art Nouveau woningen ontworpen in Antwerpen. Hij werkte ook in eclectische of neo-Vlaamse renaissancestijl, stijlen die vooral door de bourgeoisie gewild waren. Hij was gehuwd met Sophia Verhas, Frans nam haar achternaam mee op, en samen kregen ze een zoon, Arthur Smet. Arthur was de leermeester van Renaat Braem.

Scheepsbouwer P. Roeis liet vier woningen ontwerpen door Frans Smet op de hoek van de straten Schildersstraat en Plaatsnijdersstraat. Vooral het hoekpand is indrukwekkend en wordt in de volksmond ‘het bootje’ genoemd. Het balkon is namelijk uitgevoerd in de vorm van een boot, als referentie naar het werk van de opdrachtgever. In 1988 zijn de hoekwoning en twee aanpalende rijwoningen beschermd.

1901 – Liberaal Volkshuis Help U Zelve

Volkstraat 40, Antwerpen

 architecten Jan Van Asperen en Emiel Van Averbeke

In 1984 kocht de liberale bond ‘Help U Zelve’ een grond in de Volksstraat. De bouwaanvraag werd ingediend door architect Van Asperen in 1899, maar werd pas afgeleverd in 1901. De naam van architect Van Averbeke komt voor bij de mozaïek in de voorgevel. Het gebouw had verschillende functies: koffiehuis, vergaderzaal, feestzaal, toneelzaal en bakkerij. In 1952 werd het interieur gewijzigd om dienst te doen als fabriek. Van 1989 tot 1994 werd het gebouw gerestaureerd en gerenoveerd voor de huidige functie: Steinerschool.

Op de gelijkvloerse verdieping was centraal een café. Op de eerste verdieping achter het hoefijzervormig venster lag de feestzaal. Bovenaan de gevel staan er beeldhouwwerken van een pelikaan, symbool van solidariteit, en van gehurkte mannenfiguren, kracht van de arbeid. De mozaïek centraal in de gevel heeft als onderwerp ‘de Arbeid’ en de vier kleinere panelen aan de rechterkant van het gebouw stellen beroepen voor: een zaaiende boer, een schrijnwerker, een steenhouwer en een ijzerbewerker. Een paar huizen verder in de Volkstraat, op nummer 52-54, waren het magazijn en de bakkerij van de maatschappij gevestigd.

1902 – Bedieningshuis Nassaubrug

Nassaubrug, Hanzestedenplaats, Antwerpen

architect onbekend

Dit bedieningshuisje staat bij de oudste brug van de Antwerpse haven, de Nassaubrug. In 1867 werd het bruggetje geopend en in 1902 werd het huisje gebouwd. Men kent de architect niet. Het gebouw had een gebombeerd dak, maar dat is verdwenen. De brug en dus ook het bedieningshuis raakten in onbruik in 1974. In 2004 werd de brug grondig gerestaureerd en sindsdien wordt ze enkel gebruikt voor voetgangers en fietsers. Men zoekt naar een nieuwe toepassing voor het bedieningshuisje.

1907 – Brandweerkazerne Paleisstraat

Paleisstraat 122 – 126, Antwerpen

architecten Emiel Van Averbeke, Jan Van Asperen, Alexis Van Mechelen

Emiel Van Averbeke is één van de spilfiguren van de Antwerpse Art Nouveau. Hij werkte onder andere ook mee aan het Liberaal Volkshuis. Van Averbeke was stadsambtenaar en in die functie kreeg hij vaak de opdracht een nieuwe brandweerkazerne te ontwerpen. De eerste van de reeks is deze, in de Paleissraat, uit 1907. Hij werkt samen met Jan Van Asperen, een studiegenoot. De brandweerkazerne is uitgevoerd in een sobere Art Nouveau, naar voorbeeld van de architectuur van de Nederlandse architect Berlage. De 2e brandweerkazerne van zijn hand staat in de Halenstraat (1910 – 1913) en de laatste is die van de Siberiastraat, waar nu het nieuwe Havenhuis in gevestigd is.