Radio Kootwijk

Julius Luthmann

Radio Kootwijk, Radioweg 1

1920 – 1923

Radio

In het begin van de 20e eeuw besloot Nederland om een internationaal communicatienet op te zetten. Hierdoor kon een permanente verbinding met Nederlands-Indië mogelijk gemaakt worden. Er werd gezocht naar een onbewoond, afgelegen terrein voor het plaatsen van een zendstation. Dit werd gevonden op de Veluwe. De grond, 450 hectare, werd aangekocht van Staatsbosbeheer en er werd een smalspoor aangelegd voor de aanvoer van het antennemateriaal.

Zender

150 Amsterdamse werklozen werden ingezet om het terrein bouwklaar te maken. Er werd een grote cirkel aangelegd met een diameter van 1200 meter. In het midden stond een centrale mast en het zendgebouw, er rond op het einde van de cirkel lagen 5 masten met een hoogte van 212 meter. De PTT zorgde er onder andere voor dat gesprekken tussen familieleden overzee mogelijk waren. Zaterdagmiddag was er een korting van 30% op het gewone tarief, maar dan nog moest men bijna een weekloon investeren voor drie minuten bellen naar bijvoorbeeld Java.

Radio Kootwijk

Er werden niet alleen gebouwen opgericht voor de zendinstallatie, ook woningen, werkplaatsen en een watertoren werden opgericht. Er was nood aan water om te drinken en te koelen. Voor het oppompen en de opslag van het water werden twee pomphuisjes gerealiseerd. Heel het dorp werd genoemd naar zijn functie: Radio Kootwijk. Eind jaren 20 woonden er in Radio Kootwijk ongeveer 200 mensen. Het dorp lag afgelegen en er was geen reguliere busverbinding met dorpen in de omgeving. Er werd daarom door de gemeenschap onder andere een schoolbus, marktbus, een voetbalbus en zelfs een kerkbus op zondag geregeld. Het dorp had ook zijn eigen brandweer, vuilophaaldienst, elektriciteit en water via de watertoren en pompen.

Gebouw A

Architect van het centrale zendstation was architect Julius Luthmann (1890 – 1973), werkzaam bij de RIjksgebouwendienst. Hij mocht ook de watertoren en enkele woningen ontwerpen. Het gebouw kon niet uit hout gebouwd worden vanwege het gevaar voor oververhitting door de straling van de zenders. Het zendstation bestaat daarom uit gewapend beton, in de vorm van een sfinx, de architect was geïnteresseerd in de Egyptische mythologie. Een bijnaam voor dit gebouw is ook ‘de kathedraal’. De stijl waaruit het is uitgevoerd is een mengsel van Duits expressionisme en Amsterdamse School, met ook wat Scandinavische invloed. Luthmann werkte samen met beeldhouwer Hendrik van den Eijnde voor de decoratie. Aan de achterzijde boven het grote raam prijkt een adelaar van hem, symbool voor de vrijheid van de radiogolven in de lucht, de vlucht van het geluid.

Bezoek

In 2009 kwam het terrein terug in de handen van Staatsbosbeheer. Men probeert voor het gebruik van het natuurgebied en de gebouwen een goede balans ter zoeken tussen zakelijk, cultureel en publiek gebruik. Het wordt onder andere verhuurd als evenementen- en feestlocatie. Ook vergaderingen kan je er organiseren, maar je kan het ook gewoon een bezoek brengen op bepaalde dagen.