Kazerne Dossin

– / AWG architecten

Mechelen, Goswin de Stassartstraat 153

1756 / 2007-2012

Kazerne

Al sinds de opening stond een bezoek aan dit museum op mijn verlanglijstje. Helaas is het maar enkele maanden voor de eerste keer gelukt. De aanleiding was een lezing van de kleindochter van de uitvinden van het Antwerpse Handje. Banketbakker Jos Hakker was namelijk joods en ook weggevoerd naar Kazerne Dossin tijdens WOII. Hij schreef na de oorlog een boekje over de kazerne: de geheimzinnige kazerne Dossin te Mechelen. Zijn kleindochter wist niet dat hij dit boek had geschreven. Tijdens de lezing gaf ze meer informatie over de familiegeschiedenis. Na de lezing hebben we het museum bezocht en erna zijn we nog wat gaan eten in Mechelen.

Dossin

In 1756 werd er een kazerne gebouwd in Mechelen in opdracht van de Keizerin van Oostenrijk. Tot 1940 bleef de kazerne een militaire functie vervullen. In 1936 kreeg de kazerne de naam van een oorlogsheld uit de slag om de IJzer bij WOI: Luitenant Generaal Emile de Dossin de Saint Georges (1854 – 1936). Gelukkig dat ze maar een stukje van z’n naam hebben gebruikt …

Joden

In juli 1942 werd de kazerne een verzamelkamp voor Joden en zigeuners. Het werd uitgekozen door z’n centrale ligging tussen Antwerpen en Brussel en de aanwezigheid van een spoorlijn naast de kazerne. Er werden tussen 1942 en 1944 meer dan 25.000 joden en 352 zigeuners verzameld en weggevoerd naar concentratiekampen. Na de oorlog kwam de kazerne in handen van de Belgische staat. Na enkele andere functies vervuld te hebben, stond de kazerne vanaf 1975 leeg. De stad Mechelen overwoog om het gebouw te laten afbreken, maar hier kwam protest tegen en de gevel werd beschermd. Er werd gevraagd om de kazerne in te richten als museum. In 1996 opent het Joods Museum van Deportatie en Verzet de deuren. Het museum barstte al vlug uit zijn voegen, er kwam het idee van een groter en nieuw museum.

Museum

Er werd gekozen voor een nieuwbouw tegenover de oude kazerne. In 2007 werd een wedstrijd uitgeschreven, die gewonnen werd door AWG architecten. De opdracht omvatte vier delen: renovatie van de voorkant van de kazerne, een nieuw museum op de plek van het oude arresthuis, aanleg van de openbare ruimte en inrichting van de tentoonstellingsruimtes. Het oude arresthuis werd bijna volledig afgebroken, een deel van de muur werd wel geïntegreerd in het gebouw. Het nieuwe museum heeft vier verdieping en heeft de vorm van een vijfhoek. De bovenste verdieping bevat grote glaspartijen, door de open trappen valt het licht tot beneden. De ramen in de gevel die uitkijken op de kazerne zijn dichtgemetseld. hiervoor zijn 25.000 witte stenen gebruikt, als symbool voor de meer dan 25.000 mensen die zijn weggevoerd.

Plaats van herinnering

Op 1 december 2012 werd het nieuwe museum met een permanente collectie geopend. Er is een expositieruimte op de 4e verdieping. De andere drie verdiepingen eronder hebben elk een thema meegekregen: massa, angst en dood. Buiten staat een gerestaureerde treinwagon, die vanaf 1943 gebruikt werd om Joden en zigeuners weg te voeren. Op het plein staat er vier lindebomen als stille getuige van de laatste publieke executie van oorlogsmisdadigers.

Muur met portretten

De site is een plaats van herinnering, getuige de portrettenwand van gedeporteerden die doorloopt over 4 verdiepingen. Het zijn duizenden sombere grijze foto’s, de enkele in kleur zijn de weinig overlevenden.