Braempaviljoen

Renaat Braem

Antwerpen, Middelheimmuseum, Middelheimlaan 61

1963 – 1971

Braempaviljoen

Het paviljoen dat vandaag wordt besproken staat in het Middelheimmuseum. Eén van m’n favoriete musea, waar ik eigenlijk te weinig kom. Het museum is een beeldenpark met verschillende paviljoen verspreid over vroegere kasteeldomeinen. Ook als architectuurliefhebber word je hier verwend. Niet alleen staat hier een paviljoen van Braem, maar ook van Stéphane Beel en Robbrecht & Daem. De moeite waard dus om het te bezoeken (het is ook gratis…)

Middelheimpark

Het Openluchtmuseum voor Beeldhouwkunst werd opgericht in 1951. In 1962 ontwierp Renaat Braem een voorlopig paviljoen voor een Biënnale voor Beeldhouwkunst. In hetzelfde jaar vraagt het stadsbestuur aan Braem om een permanent museumpaviljoen te ontwerpen. Dit is nodig voor de meer kwetsbare stukken. De architect zit zelf in de Raadgevende Commissie van het museum en ziet vrijwillig af van zijn ereloon. Na een heel lang proces en veel voorontwerpen en varianten, vond de eerstesteenlegging plaats in 1969.

Organisch

In 1971, ter gelegenheid van de Elfde Biënnale voor Beeldhouwkunst, werd het paviljoen ingehuldigd. Het vormde de eerste fase van de werken. Een volgende fase zou een voortzetting van het huidige paviljoen vormen, maar dat werd nooit uitgevoerd. Het ontwerp moest organisch versmelten met het parklandschap en een gelijkmatige verlichting aan de beelden binnenin geven. Het dak bestaat uit bogen die het zonlicht opvangen en verspreiden in het interieur. Deze bogen worden gecombineerd met waterspuwers in de vorm van opstijgende meeuwen.

Meest gelukte uit het oeuvre van Braem

Dat zegt Braem toch zelf in zijn boek ‘Het schoonste land ter wereld’ uit 1987: “Ik meen dat het resultaat een van de best gelukte items uit mijn oeuvre is. De plaats was goed gekozen. Er stonden twee geweldige pijnbomen waarvoor ik beleefd uit de weg ging, wat een gebogen planvorm als gevolg had. Verder is de totaalvorm het resultaat van het streven naar een gelijkmatige verlichting door middel van gebogen dakvlakken die het zonnelicht opvangen en naar binnen toe verspreiden. Er zijn ook verticale ramen aan de noordzijde die voor bepaalde beelden de juiste belichting moeten verschaffen en kleine nissen voor kleinere sculpturen. Voor de toegangsdeur maakt een gebogen wand een uitnodigend gebaar om binnen te komen. De buitenmuren zijn zoveel mogelijk de expressie van de erbinnen heersende krachten. De functionele constructievormen zijn ook doorgedreven in het schrijnwerk.”

Restauratie en nieuwe invulling

In 2012 werd een nieuw tentoonstellingspaviljoen in gebruik genomen in het Middelheimmuseum. Zo kwam er in het Braempaviljoen weer ruimte vrij. In hetzelfde jaar beschermde de Vlaamse Overheid zeven realisaties van Renaat Braem. Door alle wijzigingen aan het paviljoen werd het paviljoen ook onderzocht en het bleek dat de lichtstraten niet meer waterdicht waren. Restauratie was dringend nodig. In het najaar van 2013 werd nieuw schrijnwerk uit afzelia gemaakt met een verbeterde detaillering. Ook werd er veiligheidsbeglazing geplaatst. Nu kan het paviljoen er weer tegen voor verschillende jaren.